Przemieszczanie się jest nieodłącznym aspektem naszego życia. Obecne czasy umożliwiają nam korzystanie z technologii, dzięki którym transport jest szybki i komfortowy. Niestety, te innowacyjne rozwiązania niosą ze sobą również niekorzystne skutki uboczne, takie jak wzrost emisji gazów cieplarnianych. Aby zapobiec dalszemu pogarszaniu się klimatu, postanowiono wdrożyć odpowiednie kroki mające na celu stopniową dekarbonizację transportu, która finalnie ma doprowadzić do poziomu jego zero emisyjności do 2050 roku. W tym celu niezbędne będzie odpowiednie przygotowanie infrastruktury dla rosnącej liczby pojazdów elektrycznych, wprowadzenie zmian w funkcjonowaniu transportu publicznego oraz opracowanie kompleksowych rozwiązań w zakresie mobilności.

Europejski Zielony Ład

Zmiany klimatyczne i pogarszający się stan środowiska są negatywnymi skutkami ludzkiej działalności i istotnymi problemami współczesnego świata, którym trzeba zaradzić. Powstrzymanie ich stało się nadrzędnym celem dla Europy. Pierwsze kroki w tym kierunku poczyniono w 2015 roku, kiedy to Unia i 194 innych krajów podpisały Porozumienie Paryskie. Zawiera ono ogólnoświatową strategię działania prowadzącą do powstrzymania globalnego ocieplenia i utrzymania go na poziomie 1,5°C. Było ono swego rodzaju kamieniem węgielnym dla powstania nowej koncepcji – 11 grudnia 2019 roku Komisja Europejska wcieliła w życie politykę Green Deal, nazywaną Europejskim Zielonym Ładem. Jej ideą jest przeobrażenie Unii Europejskiej w innowacyjną i zrównoważoną gospodarkę poprzez uzyskanie zerowego poziomu emisji gazów cieplarnianych netto do 2050 roku, oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużywania zasobów i wyrównany przebieg zmian i poziom życia w każdym regionie. Program jest finansowany ze środków planu odbudowy NextGenerationEU oraz budżetu EU.

4 marca 2020 roku KE upubliczniła „Europejskie prawo o klimacie” zawierające przepisy odnośnie celów Europejskiego Zielonego Ładu i oprócz powyżej wymienionych, określono również pośredni punkt – osiągnięcie do 2030 roku co najmniej 55% redukcji emisji gazów cieplarnianych netto w odniesieniu do stanu z 1990 roku. Państwa członkowskie muszą wyposażyć się w niezbędne środki do ich realizacji.

Do pozostałych założeń należą:

• ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów – walka z zanieczyszczeniami wody i gleby oraz opracowanie nowej strategii leśnej;
• reformacja przemysłu w celu wprowadzenia czystej gospodarki o obiegu zamkniętym – zużycie surowców i energii powinny być zredukowane poprzez tworzenie zamkniętych procesów;
• zdrowy i ekologiczny system żywnościowy – zmniejszenie ilości stosowanych nawozów, pestycydów i innych środków chemicznych (strategia „Od pola do stołu”);
• wspieranie innowacji – 35% środków zostanie przeznaczone na wdrażanie rozwiązań przyjaznych dla klimatu;
• wprowadzenie w życie inteligentnej mobilności – redukcja emisji spalin samochodowych o 55% i dostawczych o 50% do 2030 roku oraz zerowa emisja w nowych autach do 2035 roku;
• działania na rzecz nietoksycznego środowiska – nowa strategia chemiczna zakłada całkowitą redukcję emisji toksycznych zanieczyszczeń do 2050 roku;
• zasada sprawiedliwej transformacji – szczególne wsparcie dla obszarów zależnych od paliw kopalnych;
• zapewnienie czystej i taniej energii – wprowadzenie granicznego podatku węglowego;
• budownictwo pasywne – budynki o niższym zapotrzebowaniu na energię.

Redukcja emisji w sektorze transportu

Całej Europie postanowiono za cel ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w transporcie o 90% do 2050 roku. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko przyczynił się do wdrożenia bardziej wydajnych i przyjaznych dla środowiska środków transportu publicznego, np. poprzez wykorzystanie cyfrowych technologii, inwestycje w nowy tabor, bardziej przemyślane zarządzanie nim i systemami ruchu oraz integracja różnych form transportu i upłynnienie ruchu. Naukowcy z Rady Doradczej Europejskich Akademii Nauk (EASAC) przyjrzeli się również kwestii ograniczenia emisji dwutlenku węgla w transporcie. W raporcie o dekarbonizacji transportu z 2019 roku wskazują, że nie ma jednej skutecznej metody na szybką i całkowitą redukcję emisji spalin. Podkreślają fakt coraz prężniej rozwijającej się elektryfikacji transportu i wzrost znaczenia źródła czerpanej przez niego energii, czyli konieczność szybszego rozwoju systemów opartych na zasobach odnawialnych.

Autorzy raportu są sceptycznie nastawieni do obecnie prowadzonej polityki gospodarczej, która według nich nie prowadzi do zrealizowania celów Porozumienia Paryskiego. Eksperci wskazują potrzebę ograniczenia zapotrzebowania na transport i zwiększenia jego wydajności poprzez implementację pojazdów bezemisyjnych i dekarbonizację procesu wytwarzania energii. Ta sytuacja ma jednak pewien potencjał rozwojowy – pojawiają się nowe wyzwania, a więc i szanse dla przemysłu. Firmy mają zielone światło na innowacyjność, pojawia się zapotrzebowanie na nowe produkty, usługi, wyspecjalizowanych pracowników oraz reformistyczne modele biznesowe. Ponadto autorzy przypuszczają, że odnowienie floty samochodów może zająć ok. 20 lat. Podsumowując, należy wdrożyć natychmiastowe kroki już w okresie przejściowym, przestawić się na niskoemisyjne układy napędowe w środkach transportu i skupić na dekarbonizacji przemysłu. Dużą rolę odgrywa w tych procesach też wsparcie polityczne – szybkie decyzje władz mogłyby wspomóc tempo zmian.